Dijken en bekkens – De Haakse Zeedijk
De klimaatverandering leidt tot een zodanige aantasting van de waterveiligheid en de watervoorziening, dat alleen een fundamentele systeemwijziging de duurzame oplossing kan bieden.
Zeespiegelstijging en bodemdaling vinden al eeuwen plaats. Dit zijn voortgaande processen, al weten we niet precies in welk tempo ze doorgaan. Ook nemen de extremen in het weer toe, waardoor de kans op hevige stormvloeden toeneemt, evenals de kans op hoge en lage rivierafvoeren.
Dijkverhoging, de sinds eeuwen gevolgde strategie, ligt als oplossing voor de hand, maar betekent uitstel van executie. Na 50 of 100 jaar zullen de dijken weer verhoogd moeten worden, met nòg hogere kosten als gevolg.
Dit is dweilen met de kraan open. Daarom wordt voorgesteld om tijdig een andere weg in te slaan die leidt tot een duurzame oplossing.
Drie bekkens voor de huidige kustlijn
Grondgedachte van De Haakse Zeedijk (DHZ) is te voorkomen dat zeespiegelstijging en stormvloed de huidige kust bereiken en aantasten. Het idee is om een dijk van 19 m hoog aan te leggen in de vorm van een 3,5 km brede duinenrij, maximaal 25 km voor de kust, van Walcheren tot Den Helder.
Tussen deze duinenrij en de huidige kust zijn drie grote bekkens voorzien, met een gemiddeld peil gelijk aan het huidig zeeniveau. In de bekkens, het Noord-, Mid- en Zuidbekken, stromen de grote rivieren uit. De IJssel loost through het IJsselmeer of het Noordzeekanaal op het Noordbekken. Door de uitstroom op laag niveau krijgt indringend zout water geen kans, wat de verzilting tegenhoudt en de zoetwatervoorziening veilig stelt. De bekkens dienen tevens als noodbuffer bij hoge rivierafvoer en tegelijk langdurig stormvloed op zee. Zo lang als de zeespiegel toelaat lozen de bekkens bij eb op zee. Er wordt beperkt zout water vanaf zee ingelaten ter verversing van de bekkens. Door regulatie van in- en uitlaat van en naar zee wordt een beperkte getijdebeweging in het bekken gehandhaafd.
Na verloop van tijd, waarschijnlijk tegen het einde van deze eeuw, is de zeespiegel zo ver gestegen dat er steeds meer van gemalen gebruik gemaakt moet worden. Ook kunnen valmeren ingezet worden voor het uitpompen van overtollig water. Valmeren zijn kunstmatige meren met een laag waterpeil, bedoeld voor energiebuffering. Door de uitstroom van de rivieren op een blijvend laag peil hoeven duizenden binnendijken, kaden, bruggen en gemalen niet verhoogd of aangepast te worden.
Het ontwerp van DHZ gaat uit van een absolute zeespiegelstijging van 1,1 m in 2100 en meer dan 5 m in 2300. Door de dijk, sluizen en pompen te verzwaren kan verdere zeespiegelstijging worden opgevangen tot 10 m of meer.
Het zand voor het opspuiten van de nieuwe zeedijk komt uit vier kilometer brede -45 m NAP diepe sleuven in de bekkens welke zowel op veilige afstand van het strand als van de in totaal 4 kilometer brede dijk ligt. Het zand voor de dijk wordt voor het overgrote deel in de bekkens opgezogen met stationaire, met duurzame elektrische energie aangedreven zandzuigers. Hierdoor zijn de kosten per m3 aanzienlijk lager het zand voor zandsuppletie dat uitsluitend met sleephopperzuigers van ver in zee wordt aangevoerd. De bouw van één bekken neemt ongeveer twaalf jaar in beslag.
De uiteindelijke vorm van De Haakse Zeedijk beperkt zich niet tot Nederland, immers de landen om ons heen hebben eveneens te maken met klimaatverandering. De ultieme oplossing is De Europese Zeedijk: een dijk van de kliffen van Calais, langs België, Nederland, Noord-Duitsland en Denemarken naar het Zweedse gebergte bij Gotenburg. Daarmee is de gehele kuststrook van het NW-Europese continent, inclusief de Oostzee-landen, beschermd tegen overstroming vanuit zee en de rivieren.
Door realisatie van De Haakse Zeedijk kan de waterinfrastructuur van het achterland gehandhaafd blijven. De Haakse Zeedijk geeft zee- en rivierwaterveiligheid, oplossingen voor verzilting en garandeert de zoetwatervoorziening.
Maar naast het behalen van deze doelstellingen profiteert ook de natuur mee van deze zeewaartse kustuitbreiding.
Natuur
De nieuwe kust en de bekkens bieden tal van mogelijkheden voor de natuur. Omdat de nieuwe kust wordt opgeworpen met zand is deze te vergelijken met de bestaande duinen. Op en achter deze duinen zullen zoutbestendig gras, heide, struiken en lage bossen ontstaan. Op het 3 km brede zandpakket achter de duinenrij is ruimte voor een rijke biodiversiteit, waaronder de den, berk en andere loofhoutsoorten. En er is natuurlijk ruimte voor eekhoorns, konijnen en vossen en tal van vogelsoorten. In het overgangsgebied tussen zandpakket en bekken kan, onder invloed van een beperkt wisselend tij en de daarbij optredende sedimentatie, een moerasachtige natuur ontstaan. In de brakke bekkens zelf is volop ruimte voor vissen zoals de schol en de steur, maar ook ruimte voor schelpdierontwikkeling. Daarnaast biedt het bekken met zijn oevers veel ruimte voor een veelheid aan (trek-)vogelsoorten.